علت تنبلی و راه درمان آن از نگاه طب سنتی
بدن انسان از چهار خلط تشکیل شده است. این چهار خلط عبارت‌اند از: خون (گرم و تر)، صفرا (گرم و خشک)، سودا (سرد و خشک) و بلغم (سرد و تر).
هنگامی‌که این ۴ خلط در بدن به‌صورت متعادل باشد، انسان در سلامت کامل به‌سر می‌برد و وقتی این تعادل از بین رود، بیماری پدید می‌آید. منشأ بسیاری از بیماری‌های بشر هم خارج‌شدن این ۴ خلط از حالت تعادل‌شان است.
اگر در فردی خلط بلغم غلبه پیدا کند؛ یعنی اگر حجمش در بدن انسان از مقدار متعادل بیشتر شود، بیماری‌هایی را در انسان ایجاد می‌کند؛ مثل فراموشی (آلزایمر)، ضعف حافظه، افسردگی، نشاط کافی نداشتن، بی‌حوصلگی، تنبلی، درد مفصل و استخوان، خواب زیاد بدون بازده و… .
پس غلبۀ بلغم در انسان ایجاد تنبلی و بی‌حالی می‌کند که برای برطرف‌کردن آن باید از مواد و خوراکی‌های بلغم‌زدا استفاده کرد. ازآنجایی‌که طبیعت بلغم سرد و تر است، باید برای کاهش آن از موادی استفاده کنیم که طبیعت‌شان گرم و خشک باشد.
در ادامه، به تعدادی از داروهای ضد بلغم اشاره می‌کنیم:
عسل: عسل برای افراد بلغمی به‌خصوص اگر مبتلا به کم‌خونی باشند، بسیار مفید است.
زیرۀ سیاه: تأثیر قاطع زیرۀ سیاه در درمان بلغم ثابت شده است؛ البته می‌توان پودر آن را در خوراکی‌ها و با برنج مصرف کرد.
کندر خوراکی: افراد دارای بلغم، بهتر است روزانه ۳ مرتبه و هربار به اندازۀ یک نخود از کندر خوراکی به‌صورت جویدنی به‌مدت ۱۵تا۲۰ دقیقه استفاده کنند و بزاق خود را ببلعند. درصورتی‌که فردی تحمل تلخی آن را ندارد آن را پودر کرده و با عسل مخلوط و سپس میل نماید.
زیتون: زیتون را همراه غذا مصرف کنید و همچنین می‌توان از روغن زیتون برای ماساژ برای درد مفاصل بهره برد.
دارچین: دم‌کردۀ چوب دارچین برای ازبین‌بردن بلغم اضافی بسیار مفید است.
مصرف خشکبار مثل بادام، فندق و… .
همچنین می‌توان از مواد زیر به‌عنوان مواد مؤثر برای دفع بلغم اضافی بدن استفاده کرد:
هل، زنجبیل، زعفران، فلفل، بادام، کنجد، ارده، نخود، سبزی‌های گرم مثل نعنا، سیر، مرزه و میوه‌هایی مثل سیب و گلابی و انگور.
گاهی برای انسان پیش می‌آید که شب خوب می‌خوابد؛ ولی صبح نمی‌تواند راحت از رختخواب بلند شود، با اینکه مدت زمان کافی هم خوابیده است. علت این امر همان‌گونه که گفته شد، غلبۀ بلغم در سر است، البته گاهی این خواب هم همراه سردرد و بدن‌درد می‌شود. برای درمان این مشکل می‌توان از استشمام مقداری گلاب یا عطر گل‌محمدی در هنگام خواب بهره جست. همچنین دود اسفند (اسپند) هم در کاهش غلبۀ بلغم هنگام خواب بسیار مؤثر است.
مواردی که بیان شد، مربوط به جسم انسان است؛ درصورتی‌که با‌توجه‌به آنچه در بالا بیان کردیم، منشأ بیماری می‌تواند جسمی باشد و گاه می‌تواند روحی باشد. حال اگر منشأ تنبلی انسان ریشه در مسائل روحی داشته باشد، چه باید بکند؟
الف. ارتباط با افراد بانشاط و فعال
انسان از افرادی که با آن‌ها در ارتباط است، تأثیر می‌پذیرد. وقتی ما با فرد یا جمعی در ارتباط باشیم که آن‌ها از نشاط قابل‌توجهی برخوردار باشند و ازنظر انرژی درونی، انرژی زیادی داشته باشند، قطعاً این ویژگی آن‌ها بر ما و افرادی که با آن‌ها در ارتباط هستند تأثیر مثبت می‌گذارد. حتماً همۀ ما تجربه‌اش را داشته‌ایم که گاهی با یک فردی برخورد کرده‌ایم و آن فرد آن‌قدر خوش‌برخورد و بانشاط بود که پس از ساعت‌ها این تأثیر مثبت بر ما همچنان باقی مانده بود. البته بر‌عکس این قضیه هم صحت دارد؛ یعنی اگر با فردی تند و بداخلاق برخورد کنیم، این بداخلاقی فرد بر ما تأثیر منفی می‌گذارد. دین مبین اسلام هم به ما دستور داده تا در انتخاب افرادی که با آن‌ها در ارتباط هستیم، دقت کنیم؛ زیرا اخلاق، خصوصیات و ویژگی‌های افرادی که ما با آن‌ها در ارتباط هستیم قطعاً بر ما نیز اثر خواهد گذاشت. پس یکی از راهکارهای مهم درمان تنبلی، ارتباط با افراد فعال و پرانرژی است.
ب. بهره‌گیری از انواع عبادات فردی و اجتماعی
نماز‌خواندن به‌خصوص شرکت در نماز جماعت، قرآن‌خواندن یا گوش‌دادن به صوت قرآن، خواندن دعای وارد‌شده از اهل‌بیت (علیهم‌السلام)، از دیگر مواردی هستند که در بهبود روحیۀ افراد تنبل اثربخشی فراوانی دارد.
عبادت در بدن انسان، اثر تعادل‌بخشی دارد؛ پس وقتی ما عبادتی انجام می دهیم، نه‌تنها شامل رحمت الهی و ثواب خداوند می‌شویم، بلکه ازنظر سلامت جسم هم بهره‌ای نصیب‌مان می‌شود و بدن ما را به تعادل نزدیک‌تر می‌کند.
عبادات اجتماعی مثل شرکت در نماز جماعت، شرکت در نماز جمعه، شرکت در مراسم مذهبی و کارهای گروهی و… علاوه‌بر مزیت بیان‌شده دربارۀ عبادت مزایای دیگری هم دارند. وقتی انسان در این اجتماعات شرکت می‌کند، با افراد دیگر ارتباط برقرار می‌کند، دوستان جدید پیدا می‌کند و با مؤمنین بیشتری آشنا می‌شود و همین موضوع سبب می‌شود تا انسان با دیدن این افراد، بانشاط شود.
فرض کنید شما با گروهی از دوستان‌تان مثلاً به یک کوه‌نوردی دسته‌جمعی رفته‌اید. وقتی انسان می‌بیند که هر فردی در این اردو کاری انجام می‌دهد و مشغول کاری است، خجالت می‌کشد که او کاری نکند و او هم مشغول کاری می‌شود. یعنی وقتی ما با افرادی که در‌حال فعالیت هستند در ارتباط هستیم، کم‌کم ما هم فعال می‌شویم.
از دیگر برکات کار گروهی نیز این است که وقتی مؤمنین با هم در ارتباط باشند، از مشکلات و گرفتاری‌های یکدیگر باخبر می‌شوند و می‌توانند در برطرف‌کردن مشکلات یکدیگر تلاش کنند. مثلاً اگر شما متوجه شوید که دوست‌تان به بیماری تنبلی دچار شده است، می‌توانید با او صحبت کنید و او را راهنمایی کنید که چگونه می‌تواند از این بیماری رها شود.
پس ازنظر طبی، وقتی می‌توان یک بیماری را در یک فرد یا یک جامعه درمان کرد که هم به ابعاد مادی موضوع و هم به ابعاد معنوی توجه شود. تنبلی هم به‌عنوان یک معضل در جامعۀ ما از این قضیه مستثنا نیست و ما وقتی می‌توانیم تأثیری در کاهش این مشکل داشته باشیم که اولاً هم سطح آگاهی مردم به آنچه می‌خورند و آنچه باید بخورند را افزایش دهیم و هم ازنظر معنوی و روحی اقتضائات لازم را در جامعه مهیا کنیم.
منبع: متن زندگی-فاراقلیط
